Η πόλη Μπελέμ του Αμαζονίου, στη Βραζιλία, θα αποτελέσει το παγκόσμιο επίκεντρο των προσπαθειών για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης τον Νοέμβριο του 2025, όταν θα φιλοξενήσει μία από τις σημαντικότερες διασκέψεις του ΟΗΕ για το κλίμα τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, καθ' όλη τη διάρκεια των ετών θα υπάρξουν πολλές ευκαιρίες για να σημειωθεί σημαντική πρόοδος σε διάφορα ζητήματα που σχετίζονται με το κλίμα, από τα συγκλονιστικά επίπεδα της ρύπανσης από πλαστικά μέχρι τη χρηματοδότηση της μετάβασης σε μια καθαρότερη παγκόσμια οικονομία.
.
1. O στόχος του 1,5 βαθμού κελσίου
«Κρατήστε τον 1,5 βαθμό κελσίου ζωντανό» είναι η κραυγή των Ηνωμένων Εθνών εδώ και αρκετά χρόνια, μια αναφορά στον στόχο να διασφαλιστεί ότι η μέση παγκόσμια θερμοκρασία δεν θα εκτοξευθεί πάνω από 1,5 βαθμό υψηλότερα από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Η επιστημονική συναίνεση είναι ότι η έλλειψη δράσης θα είχε καταστροφικές συνέπειες, όχι μόνο για τα λεγόμενα «κράτη πρώτης γραμμής», όπως τα αναπτυσσόμενα νησιωτικά κράτη που θα μπορούσαν να εξαφανιστούν κάτω από τον ωκεανό, καθώς η στάθμη της θάλασσας θα ανέβαινε.
Στην COP30, τη διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα που έχει προγραμματιστεί να διεξαχθεί μεταξύ 10 και 21 Νοεμβρίου 2025, ο μετριασμός (με άλλα λόγια, δράσεις και πολιτικές που αποσκοπούν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που συμβάλλουν στην άνοδο της θερμοκρασίας) είναι πιθανό να αποτελέσει βασικό θέμα εστίασης.
Τα κράτη του κόσμου θα φθάσουν με αναβαθμισμένες, πιο φιλόδοξες δεσμεύσεις για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Αυτό αποτελεί αφενός αναγνώριση ότι οι υφιστάμενες δεσμεύσεις είναι εντελώς ανεπαρκείς, όσον αφορά τη μείωση της θερμοκρασίας, και αφετέρου μέρος της συμφωνίας που υπέγραψαν τα κράτη μέλη το 2015 στη COP του Παρισιού (τα έθνη αναμένεται να «αναβαθμίζουν» τις δεσμεύσεις τους κάθε πέντε χρόνια. Η τελευταία φορά που συνέβη αυτό ήταν στην COP της Γλασκώβης το 2021, η οποία καθυστέρησε κατά ένα έτος λόγω της πανδημίας COVID-19).
2. Προστασία της φύσης
Η διεξαγωγή της COP30 στην περιοχή των τροπικών δασών του Αμαζονίου στη Βραζιλία έχει συμβολική σημασία. Θυμίζει τις πρώτες ημέρες των διεθνών προσπαθειών για την προστασία του περιβάλλοντος: η κομβική «Σύνοδος Κορυφής της Γης», η οποία οδήγησε στη θέσπιση τριών περιβαλλοντικών συνθηκών για την κλιματική αλλαγή, τη βιοποικιλότητα και την ερημοποίηση, πραγματοποιήθηκε στη βραζιλιάνικη πόλη Ρίο ντε Τζανέιρο το 1992. Η τοποθεσία υπογραμμίζει επίσης τον ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει η φύση στην κλιματική κρίση. Το τροπικό δάσος είναι μια τεράστια «δεξαμενή άνθρακα», ένα σύστημα που απορροφά και αποθηκεύει το CO2, ένα αέριο του θερμοκηπίου, και το εμποδίζει να εισέλθει στην ατμόσφαιρα, όπου συμβάλλει στην αύξηση της θερμοκρασίας. Δυστυχώς, τα τροπικά δάση και άλλες «λύσεις που βασίζονται στη φύση» αντιμετωπίζουν απειλές από την ανθρώπινη ανάπτυξη, όπως η παράνομη υλοτομία που έχει καταστρέψει τεράστιες εκτάσεις της περιοχής. Τα Ηνωμένα Έθνη θα συνεχίσουν τις προσπάθειες που ξεκίνησαν το 2024 για τη βελτίωση της προστασίας των τροπικών δασών και άλλων οικοσυστημάτων, στις συνομιλίες για τη βιοποικιλότητα που θα επαναληφθούν στη Ρώμη τον Φεβρουάριο.
3. Ποιος θα πληρώσει για όλα αυτά;
Η χρηματοδότηση αποτελεί εδώ και καιρό ακανθώδες ζήτημα στις διεθνείς διαπραγματεύσεις για το κλίμα. Οι αναπτυσσόμενες χώρες υποστηρίζουν ότι τα πλούσια έθνη θα πρέπει να συνεισφέρουν πολύ περισσότερο σε έργα και πρωτοβουλίες που θα τους επιτρέψουν να απομακρυνθούν από τα ορυκτά καύσιμα και να τροφοδοτήσουν τις οικονομίες τους με καθαρές πηγές ενέργειας. Η αντίδραση των πλούσιων χωρών είναι ότι οι ταχέως αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπως η Κίνα, η οποία είναι σήμερα ο μεγαλύτερος παράγοντας εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στον κόσμο, θα πρέπει επίσης να καταβάλουν το μερίδιό τους. Στην COP29 στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν, σημειώθηκε μια σημαντική ανακάλυψη, με την υιοθέτηση μιας συμφωνίας για τον τριπλασιασμό του ποσού της χρηματοδότησης για το κλίμα που καταβάλλεται στις αναπτυσσόμενες χώρες, σε 300 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, έως το 2035. Η συμφωνία αποτελεί ένα οριστικό βήμα προς τα εμπρός, αλλά το τελικό ποσό είναι πολύ μικρότερο από το 1,3 τρισεκατομμύριο δολάρια που, σύμφωνα με τους ειδικούς σε θέματα κλίματος, χρειάζονται οι χώρες αυτές για να προσαρμοστούν στην κρίση. Αναμένεται να σημειωθεί μεγαλύτερη πρόοδος όσον αφορά τη χρηματοδότηση το 2025, σε μια σύνοδο κορυφής στην Ισπανία στα τέλη Ιουνίου. Οι διασκέψεις για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης πραγματοποιούνται μόνο μία φορά κάθε 10 χρόνια, και η έκδοση του επόμενου έτους διαφημίζεται ως ευκαιρία για ριζικές αλλαγές στη διεθνή χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική. Θα τεθούν οι περιβαλλοντικές και κλιματικές ανησυχίες και θα συζητηθούν πιθανές λύσεις, όπως η πράσινη φορολογία, η τιμολόγηση του άνθρακα και οι επιδοτήσεις.
4. Η θέσπιση του νόμου
Όταν η προσοχή του Διεθνούς Δικαστηρίου στράφηκε στην κλιματική αλλαγή τον Δεκέμβριο, χαιρετίστηκε ως μια στιγμή ορόσημο όσον αφορά τις νομικές υποχρεώσεις των κρατών βάσει του διεθνούς δικαίου. Το Βανουάτου, ένα νησιωτικό κράτος του Ειρηνικού που είναι ιδιαίτερα ευάλωτο στην κρίση, ζήτησε από το δικαστήριο συμβουλευτική γνωμοδότηση, προκειμένου να αποσαφηνιστούν οι υποχρεώσεις των κρατών όσον αφορά την κλιματική αλλαγή και να ενημερωθεί για τυχόν μελλοντικές δικαστικές διαδικασίες. Κατά τη διάρκεια δύο εβδομάδων, 96 χώρες και 11 περιφερειακοί οργανισμοί συμμετείχαν σε δημόσιες ακροάσεις ενώπιον του Δικαστηρίου, μεταξύ των οποίων το Βανουάτου και μια ομάδα άλλων νησιωτικών κρατών του Ειρηνικού, καθώς και μεγάλες οικονομίες, όπως η Κίνα και οι ΗΠΑ. Το ΔΔΔ θα συσκέπτεται επί αρκετούς μήνες προτού εκδώσει τη συμβουλευτική του γνώμη επί του θέματος. Αν και η γνωμοδότηση αυτή δεν θα είναι δεσμευτική, αναμένεται να καθοδηγήσει το μελλοντικό διεθνές δίκαιο για το κλίμα.
5. Πλαστική ρύπανση
Οι συνομιλίες που συγκάλεσε ο ΟΗΕ για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας επιδημίας της πλαστικής ρύπανσης πλησίασαν σε συμφωνία κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων στο Μπουσάν της Νότιας Κορέας. Κάποιες σημαντικές πρόοδοι σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια των συνομιλιών του Νοεμβρίου 2024 - του πέμπτου γύρου διαπραγματεύσεων μετά το ψήφισμα της Συνέλευσης του ΟΗΕ για το Περιβάλλον του 2022 που ζητούσε τη δημιουργία ενός διεθνούς νομικά δεσμευτικού μέσου για τη ρύπανση από πλαστικά, μεταξύ άλλων στο θαλάσσιο περιβάλλον. Πρέπει να εξομαλυνθεί η συμφωνία σε τρεις καίριους τομείς: πλαστικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένου του ζητήματος των χημικών ουσιών, βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση και χρηματοδότηση. Τα κράτη μέλη είναι τώρα επιφορτισμένα με την εξεύρεση πολιτικών λύσεων στις διαφορές τους πριν από την έναρξη της επαναλαμβανόμενης συνόδου και με την επίτευξη μιας τελικής συμφωνίας που θα αφορά τον πλήρη κύκλο ζωής των πλαστικών και θα ανταποκρίνεται στην αυξανόμενη παγκόσμια δυναμική για τον τερματισμό της ρύπανσης από πλαστικά.
