Τι καταλαβαίνετε με τον όρο «Κριτική Κατανάλωση»; Το θέμα αυτό επέλεξε το ΜΑΚ, το Μουσείο Εφαρμοσμένης Τέχνης της Βιέννης, ως γενικό τίτλο για μια έκθεση που αφορά τη βιομηχανία της μόδας σε μια εποχή, όπου όλοι μιλούν για βιωσιμότητα, λελογισμένη χρήση πόρων και ανακύκλωση.
.
Η Λάρα Στάινχοϊσερ, επιμελήτρια της έκθεσης, μας εξηγεί ότι η πρωτοβουλία εντάσσεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο δράσεων του Μουσείου. «Το ΜΑΚ έχει εντάξει εδώ και χρόνια το θέμα της βιωσιμότητας στο πρόγραμμα εκθέσεών του. Θέλαμε να θέσουμε το ζήτημα της συμβατότητας μιας συνειδητής κατανάλωσης με τη μόδα και την ένδυση. Είναι ένα θέμα χειροπιαστό, που μας απασχολεί όλους. Και ήταν σημαντικό να προσεγγίσουμε ένα νεανικό κοινό με αυτό το θέμα».
Πόσο κοστίζει πραγματικά το ντύσιμό μας;
Για έναν χρόνο περίπου η έκθεση συνδύασε ιστορικά αντικείμενα με σύγχρονο design και σύγχρονες καλλιτεχνικές προσεγγίσεις θέτοντας ερωτήματα για το πραγματικό κόστος του τρόπου και των συνηθειών μας για το ντύσιμο, στην εποχή της κυριαρχίας του υπερκαταναλωτισμού.
«Η έκθεση ήταν συνειδητά πολύ ευρεία. Υπάρχουν καλλιτεχνικές δημιουργίες που λειτουργούν ως αφετηρία για να μπορέσει κανείς να αντιπαρατεθεί με εξαιρετικά αντιφατικά ζητήματα. Κάποιες φορές προκαλείται κάποιος συναισθηματικά να τοποθετηθεί, και μάλιστα ίσως και με έναν όχι πάντα ευχάριστο τρόπο, οι επισκέπτες καλούνται να σκεφτούν για κάποια ζητήματα».
Αυτό επιτυγχάνεται με έναν πραγματικά πρωτότυπο και διαδραστικό τρόπο, που προκαλεί την περιέργεια του επισκέπτη και εξηγεί και τη μεγάλη επιτυχία που γνώρισε η έκθεση, η οποία ετοιμάζεται να ταξιδέψει τώρα και στο εξωτερικό. «Επιδιώξαμε να δημιουργήσουμε μια “εμπειρία shopping” κατασκευάζοντας μια κατάσταση μπουτίκ, όπου για παράδειγμα βρίσκεσαι σε ένα κατάστημα και δοκιμάζεις t-shirts με διάφορα μηνύματα, τροφή για σκέψη».
Μια μακροχρόνια διαδικασία
Η Στάινχοϊσερ γνωρίζει βεβαίως ότι δεν αρκεί μια έκθεση μόνο για να αλλάξουν παγιωμένες συνήθειες των καταναλωτών. «Πιστεύω ότι η νοοτροπία είναι κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει τόσο εύκολα. Σίγουρα όμως διαγράφεται τα τελευταία χρόνια μια τέτοια διαδικασία και για αυτό και το θέμα εμφανίζεται συχνά και στην πολιτική προεκλογική αντιπαράθεση, επειδή ακριβώς αγγίζει πολλούς ανθρώπους. Νομίζω ότι η ετοιμότητα πολλών να πάρουν δύσκολες αποφάσεις είναι πλέον δεδομένη».
Η μόδα δεν αφορά μόνο γυναίκες
Τι ήταν αυτό που εντυπωσίασε όμως την ίδια την επιμελήτρια του Μουσείου, πέραν του μεγάλου ενδιαφέροντος; Η απόδειξη ότι η μόδα και όσα προηγούνται και έπονται αυτής δεν είναι μόνο μια υπόθεση για γυναίκες. Λογικό, αν σκεφτεί κανείς ότι το θέμα είναι και επίκαιρο και βαθιά πολιτικό.
«Είχαμε ένα πολύ ανάμικτο κοινό. Ομολογώ ότι αυτό με εξέπληξε λίγο. Θα περίμενα παραδοσιακά πιο πολύ γυναικείο κοινό και μου έκανε εντύπωση ότι τελικά το κοινό ήταν εντελώς μοιρασμένο». Σε καιρούς πολιτικών διαβουλεύσεων για υπερεθνικές ρυθμίσεις (π.χ. για τις συνθήκες εργασίας στις χώρες παραγωγής, τη νομοθεσία για την εφοδιαστική αλυσίδα) στην παγκόσμια δικτυωμένη κοινωνία μας, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εκμετάλλευση των ανθρώπινων και φυσικών πόρων, η «Κριτική Κατανάλωση» αναδεικνύει τις ατομικές ευκαιρίες για υπεύθυνη κατανάλωση.
Η έκθεση καταδεικνύει και εξηγεί ιστορικές διαστάσεις της μαζικής παραγωγής, της μόδας και της διαφήμισης, από τις οποίες μπορούμε να μάθουμε και καλεί να σκεφτούμε την υπεύθυνη κατανάλωση ως «καταναλωτική επανάσταση» και όχι ως περαστική τάση.
