Η κλιματική αλλαγή έχει αναγνωριστεί ως κίνδυνος για τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της οικονομίας συνολικά. Στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν περιλαμβάνεται μόνο ο οικονομικός αντίκτυπος των φυσικών κινδύνων, αλλά και ο κίνδυνος της απώλειας της αξίας των επενδύσεων λόγω αλλαγών στην πολιτική, την τεχνολογία και στο θεσμικό πλαίσιο που συνδέεται με την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Η άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) που αφορά την κλιματική αλλαγή για το σύνολο της οικονομίας δείχνει ότι ο αντίκτυπος των κλιματικών κινδύνων στις επιχειρήσεις και τις τράπεζες θα μπορούσε ακόμα και να προκαλέσει οικονομική ύφεση ή κραχ στη χρηματοπιστωτική αγορά.
Τα αποτελέσματα αυτά υπογραμμίζουν την κρίσιμη και επείγουσα ανάγκη μετάβασης σε μια πιο πράσινη οικονομία, όχι μόνο για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού, αλλά και για τον περιορισμό της μακροπρόθεσμης διατάραξης των οικονομιών, των επιχειρήσεων και των μέσων διαβίωσής.
Η πρόκληση έγκειται στο πώς θα οργανωθεί και θα χρηματοδοτηθεί η περιβαλλοντικά βιώσιμη μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη και ανθεκτική οικονομία με ουδέτερο ισοζύγιο διοξειδίου του άνθρακα και θα ενισχυθεί η χρηματοπιστωτική σταθερότητα με ενσωμάτωση περιβαλλοντικών, κοινωνικών και σχετικών με τη διακυβέρνηση (ΠΚΔ) παραμέτρων στις επιχειρηματικές και επενδυτικές αποφάσεις (βιώσιμη χρηματοδότηση).
Σε εναρμόνιση με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ενεργειακή μετάβαση ως το 2030, κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 και σύμφωνα με τους 17 Παγκόσμιους Στόχους για Βιώσιμη Ανάπτυξη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (SDGs), οι εταιρίες εφαρμόζουν περιβαλλοντικούς, και κοινωνικούς στόχους διακυβέρνησης για τη μείωση του περιβαλλοντικού, και κοινωνικού τους αποτυπώματος.
Μέσω δεικτών που καταγράφουν επιδόσεις σε θέματα περιβαλλοντικής, κοινωνικής και εταιρικής διακυβέρνησης (δείκτες ESG) αποτυπώνεται η ικανότητα των εταιρειών να δημιουργούν αξία και να διαμορφώνουν αποτελεσματικές στρατηγικές με μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Για να αναλύσουμε τα κριτήρια ESG και την επίδρασή τους στο μέλλον των εταιρειών θα πρέπει πρώτα να τα γνωρίσουμε. Τα κριτήρια ESG χωρίζονται σε τρεις ομάδες: της εταιρικής διακυβέρνησης, των περιβαλλοντικών κριτηρίων και των κοινωνικών κριτηρίων. Εδώ και αρκετά χρόνια τα θέματα βιώσιμης ανάπτυξης απασχολούν όλο και περισσότερους παράγοντες και συντελεστές της χρηματιστηριακής αγοράς.
Σύμφωνα μάλιστα με έρευνα του Bloomberg με τίτλο “Bloomberg Sustainable Business & Finance Survey”, το 76% των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη δήλωσαν ότι οι επιδόσεις σε θέματα βιωσιμότητας θα αποτελούν στο μέλλον σημαντικό κριτήριο στις αποφάσεις που θα λαμβάνουν οι επενδυτές. Λαμβάνοντας υπόψη και έρευνα της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών σύμφωνα με την οποία η έκρηξη της πράσινης χρηματοδότησης θα μπορούσε να τροφοδοτήσει μια φούσκα παρόμοια με αυτή του dot-com, η άπόψή μου είναι ότι τα κριτήρια ESG μπορεί να μην είναι ακόμη φούσκα αλλά όπως και κάθε άλλο νέο προϊόν θα μπορούσε να εξελιχθεί σύντομα. Ο λόγος που το πιστεύω αυτό έχει να κάνει με το ότι η αγορά – αναλυτές, έχουν προεξοφλήσει πολύ γρήγορα τα οφέλη των τριών παραπάνω κριτηρίων για την παγκόσμια κοινότητα, αλλά τα κριτήρια αυτά παραμένουν ευάλωτα σε αλλαγές όπως, πρόσφατα, η εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία. Σαν παράδειγμα έχουμε την αναβολή κάποιων εφαρμογών που αφορούν τους ρύπους βιομηχανιών λόγω πολύ υψηλού κόστους. Βλέπουμε λοιπόν για άλλη μια φορά ότι η προεξόφληση κάποιων πραγμάτων μπορεί να απέχει πολύ από την πραγματικότητα και, εάν αυτό συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, μπορεί να προκαλέσει φούσκα.
Στην αγορά πράσινων ομολόγων συμμετέχουν τόσο εθνικές κυβερνήσεις αλλά και υπερεθνικοί οργανισμοί όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων καθώς και εταιρίες από διάφορες χώρες. Επιπλέον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος NextGenerationEU εξέδωσε το 2021 το πρώτο πράσινο ομόλογο και συγκέντρωσε 12 δισ. ευρώ που θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για πράσινες και βιώσιμες επενδύσεις σε ολόκληρη την ΕΕ.
Τα πράσινα ομόλογα που εκδίδονται όλο και πληθαίνουν, όμως κάποιες εταιρείες από αυτές που τα εκδίδουν δεν ακολουθούν τους κανόνες για καθαρή ενέργεια και πολλές φορές συνεχίζουν να ρυπαίνουν το περιβάλλον. Ο τρόπος που ένας επενδυτής θα μπορούσε να αποφύγει τοποθέτηση σε ομόλογο εταιρείας η οποία δεν ακολουθεί τους κανόνες για πράσινη ενέργεια, είναι να επιλέξει ομόλογο το οποίο θα έχει ανεξάρτητη αξιολόγηση, επαλήθευσης ή πιστοποίησης από υπηρεσία επενδύσεων όπως η Moody’s Standard and Poor κ.α. Το επόμενο βήμα αποτελεί η ταξινόμηση των πράσινων επενδύσεων (green taxonomy), ώστε να αποφευχθούν δήθεν πράσινες εκδόσεις ομολόγων (greenwashing) και η θεσμοθέτηση δέσμης φορολογικών και λοιπών κινήτρων ώστε να αναπτυχθεί η πράσινη χρηματοδότηση στην Ελλάδα βοηθώντας ταυτόχρονα τις επιχειρήσεις να αντλούν κεφάλαια με χαμηλό κόστος.
Αντίστοιχα το Χρηματιστήριο Αθηνών, συμμετέχοντας στην πρωτοβουλία Sustainable Stock Exchanges (SSE) των Ηνωμένων Εθνών, προχώρησε στην έκδοση του «Οδηγού δημοσιοποίησης μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών», επιδιώκοντας να προωθήσει και να ενισχύσει τις πρακτικές δημοσιοποίησης πληροφοριών ESG που εφαρμόζουν οι ελληνικές εισηγμένες εταιρείες.
Παράλληλα το ελληνικό Χρηματιστήριο κατά το πρότυπο άλλων ξένων αγορών δημιούργησε Δείκτη ESG ο οποίος παρακολουθεί την χρηματιστηριακή απόδοση των εισηγμένων εταιρειών του Χ.Α. που υιοθετούν και προβάλουν τις πρακτικές τους σε θέματα ESG.
Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα κάποιες μεγάλες εταιρίες έχουν ήδη προχωρήσει στην έκδοση πράσινων ομολόγων, ΔΕΗ, Μυτιληναίος, Τέρνα Ενεργειακή, Εθνική Τράπεζα Ελληνικά Πετρέλαια). Επίσης, το Υπουργείο Οικονομικών σχεδιάζει να προχωρήσει στην έκδοση του πρώτου πράσινου κρατικού ομολόγου το 2022.
