Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε σήμερα ανακοίνωση σχετικά με τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων στην Ευρώπη. Η ανακοίνωση περιγράφει το πώς η ΕΕ και τα κράτη μέλη της μπορούν να προβλέψουν, να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν καλύτερα τους εντεινόμενους κλιματικούς κινδύνους. Παρουσιάζει επίσης τρόπους εκπόνησης και εφαρμογής πολιτικών που σώζουν ζωές, μειώνουν δαπάνες και προστατεύουν την ευημερία όλης της ΕΕ.
.
Η ανακοίνωση ανταποκρίνεται στην πρώτη ευρωπαϊκή εκτίμηση των κλιματικών κινδύνων ( EUCRA), μια επιστημονική έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος. Από κοινού, τα δύο αυτά κείμενα αποτελούν μια έκκληση προς όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνία των πολιτών για ανάληψη δράσης. Περιγράφουν ξεκάθαρα το πόσο εκτεθειμένοι είναι όλοι οι σημαντικοί κλάδοι και τομείς πολιτικής σε σχετικούς με το κλίμα κινδύνους, το πόσο σοβαροί και επείγοντες είναι οι κίνδυνοι και πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει σαφήνεια για το ποιος φέρει την ευθύνη αντιμετώπισής τους.
Το 2023 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ . Σύμφωνα με την έκθεση, την οποία δημοσίευσε τον Φεβρουάριο η υπηρεσία κλιματικής αλλαγής Copernicus, η παγκόσμια μέση θερμοκρασία κατά το προηγούμενο 12μηνο υπερέβη το όριο του 1,5 βαθμού που προέβλεπε η συμφωνία του Παρισιού. Καθώς η ΕΕ αναλαμβάνει ολοκληρωμένη δράση για τη μείωση των εκπομπών ρύπων και τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής, πρέπει παράλληλα να αναλάβουμε δράση για να προσαρμοστούμε στις ήδη αναπόφευκτες αλλαγές και για να προστατεύσουμε τους ανθρώπους και την ευημερία μας. Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, το 77% των Ευρωπαίων θεωρούν την κλιματική αλλαγή πολύ σοβαρό πρόβλημα, ενώ πάνω από τον ένα στους τρεις Ευρωπαίους (37%) ήδη αισθάνονται προσωπικά εκτεθειμένοι σε κλιματικούς κινδύνους.
Η σημερινή ανακοίνωση δείχνει πώς η ΕΕ μπορεί να υπερκεράσει αποτελεσματικά τους κινδύνους και να οικοδομήσει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Η Επιτροπή προτείνει μια σειρά δράσεων και θα συνεργαστεί με άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα κράτη μέλη, τις περιφερειακές και τοπικές αρχές, τους πολίτες και τις επιχειρήσεις για να δώσει συνέχεια στις προτάσεις αυτές.
Ο Μάρος Σέφτσοβιτς, εκτελεστικός αντιπρόεδρος για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, τις Διοργανικές Σχέσεις και τη Διερεύνηση Προοπτικών είπε:
«Η περυσινή χρονιά ήταν μακράν η θερμότερη που έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα. Γι’ αυτό, η Ευρώπη πρέπει να οικοδομήσει ανθεκτικότητα έναντι των κλιματικών επιπτώσεων, εντοπίζοντας τους κινδύνους, βελτιώνοντας την ετοιμότητά της και συντονίζοντας τις πολιτικές σε όλους τους τομείς για την προστασία της ζωής και των μέσων βιοπορισμού. Η σημερινή ανακοίνωση αποτελεί μια επιτακτική έκκληση για ανάληψη δράσης σε όλα τα επίπεδα. Προσδιορίζει λύσεις για καλύτερη αποτελεσματικότητα, και πιο συγκεκριμένα καλύτερο συντονισμό μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών, την ευκολότερη αξιοποίηση των γνώσεων για τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, καταπολέμηση της παραπληροφόρησης για το κλίμα, βελτίωση του χωροταξικού σχεδιασμού, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών ζωτικής σημασίας, και κατάλληλες προϋποθέσεις για τη χρηματοδότηση της κλιματικής ανθεκτικότητας. Κάθε ευρώ που δαπανάται για την πρόληψη και την ετοιμότητα θα αποφέρει οφέλη για όλους, ενώ θα πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα τις πλέον ευάλωτες περιοχές, τομείς και ανθρώπους.»
Ο Βούπκε Χούκστρα, Επίτροπος αρμόδιος για τη Δράση για το Κλίμα δήλωσε:
«Οι πρωτοφανείς καύσωνες, οι σοβαρές πλημμύρες, οι ξηρασίες, οι ακραίες δασικές πυρκαγιές γίνονται όλο και πιο συχνές και πιο έντονες. Η Ευρώπη είναι η ταχύτερα θερμαινόμενη ήπειρος του πλανήτη. Έχουμε συλλογικό καθήκον να προστατεύσουμε τους πολίτες μας και την ευημερία τους από τους κλιματικούς κινδύνους, αλλά δεν είναι πάντα σαφές το ποιος και πώς θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη. Η πρώτη ευρωπαϊκή εκτίμηση κλιματικών κινδύνων μας βοηθά να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό και να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα. Είναι πολύ πιο λογικό από οικονομική άποψη να οικοδομήσουμε άμεσα την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή παρά να πληρώνουμε αργότερα το κόστος των κλιματικών ζημιών. Πρέπει να προλάβουμε τους επερχόμενους κλιματικούς κινδύνους, χωρίς να παραβλέπουμε ποτέ το έργο μας για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της κλιματικής αλλαγής και για τον περιορισμό των εκπομπών μας, προς όφελος των πολιτών και των κοινωνιών μας.»
Εφοδιασμός της ευρωπαϊκής κοινωνίας για μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή
Η ανακοίνωση της Επιτροπής υπογραμμίζει ότι η δράση για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή είναι απαραίτητη για τη διατήρηση των κοινωνικών λειτουργιών και την προστασία των ανθρώπων, της οικονομικής ανταγωνιστικότητας και της υγείας των οικονομιών και των επιχειρήσεων της ΕΕ. Αποτελεί επίσης επιτακτική ανάγκη για μια ισότιμη και δίκαιη μετάβαση. Εάν επενδύσουμε προκαταβολικά για να μειώσουμε την ευαλωτότητά μας απέναντι στον κλιματικό κίνδυνο, θα δαπανήσουμε πολύ λιγότερα χρήματα σε σύγκριση με τα σημαντικά ποσά που θα απαιτηθούν για να ανακάμψουμε από κλιματικές συνέπειες όπως η ξηρασία, οι πλημμύρες, οι δασικές πυρκαγιές, οι ασθένειες, οι κακές σοδειές και οι καύσωνες. Διαφορετικά, σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, οι ζημίες αυτές θα μπορούσαν να επιφέρουν μείωση του το ΑΕΠ της ΕΕ κατά περίπου 7% έως το τέλος του αιώνα. Οι επενδύσεις σε κλιματικά ανθεκτικά κτίρια, μεταφορικά και ενεργειακά δίκτυα θα μπορούσαν επίσης να δημιουργήσουν σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες και να ωφελήσουν ευρύτερα την ευρωπαϊκή οικονομία, δημιουργώντας θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης και παράγοντας οικονομικά προσιτή καθαρή ενέργεια.
Η ανακοίνωση προσδιορίζει τέσσερις βασικές κατηγορίες δράσεων, μέσω των οποίων η ΕΕ και τα κράτη μέλη της μπορούν να στηριχθούν για τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων:
- Βελτίωση της διακυβέρνησης: Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν ώστε να γίνουν καλύτερα κατανοητοί οι κίνδυνοι και οι ευθύνες, βάσει διαλόγου και των πλέον αξιόπιστων στοιχείων. Ένα πρώτο κρίσιμο βήμα είναι να προσδιοριστεί το ποιοι είναι υπεύθυνοι για τους κινδύνους. Η Επιτροπή ζητεί στενότερη συνεργασία για την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή μεταξύ εθνικού, περιφερειακού και τοπικού επιπέδου, προκειμένου οι γνώσεις και οι πόροι να διατεθούν εκεί όπου έχουν καλύτερο αποτέλεσμα. Η ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή λαμβάνεται όλο και περισσότερο υπόψη σε όλες τις τομεακές πολιτικές, αλλά συνεχίζουν να παρατηρούνται ελλείψεις στον σχεδιασμό και την εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο. Η ανακοίνωση επισημαίνει ότι τα κράτη μέλη έχουν κάνει τα πρώτα βήματα για να συμπεριλάβουν στα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή.
- Καλύτερα εργαλεία για την ενδυνάμωση των υπεύθυνων για τους κινδύνους: Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι επιχειρήσεις και οι επενδυτές πρέπει να κατανοήσουν καλύτερα πώς διασυνδέονται οι κλιματικοί κίνδυνοι, οι επενδύσεις και οι μακροπρόθεσμες στρατηγικές χρηματοδότησης. Έτσι θα μπορέσουν να σταλούν τα κατάλληλα μηνύματα της αγοράς που θα συμβάλουν στη γεφύρωση των υφιστάμενων κενών ανθεκτικότητας και προστασίας. Η Επιτροπή θα βελτιώσει τα υφιστάμενα εργαλεία για να βοηθήσει τις περιφερειακές και τοπικές αρχές να προετοιμαστούν καλύτερα μέσω στιβαρών και αξιόπιστων δεδομένων. Η Επιτροπή και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) θα παράσχουν πρόσβαση σε καίριας σημασίας αναλυτικά και τοπικοποιημένα δεδομένα, προϊόντα, εφαρμογές, δείκτες και υπηρεσίες. Για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, το 2025 η δορυφορική υπηρεσία ειδοποίησης έκτακτης ανάγκης (EWSS) του Galileo θα καταστεί διαθέσιμη για τη μετάδοση ειδοποιήσεων σε άτομα, επιχειρήσεις και δημόσιες αρχές, ακόμη και όταν τα επίγεια συστήματα ειδοποίησης είναι εκτός λειτουργίας. Τα σημαντικά κενά δεδομένων θα περιοριστούν χάρη στο προτεινόμενο νομοθέτημα για την παρακολούθηση των δασών και στο νομοθέτημα για την παρακολούθηση του εδάφους, τα οποία θα βελτιώσουν τα εργαλεία έγκαιρης προειδοποίησης για δασικές πυρκαγιές και άλλες καταστροφές και θα συμβάλουν στην παροχή ακριβέστερων εκτιμήσεων κινδύνου. Γενικότερα, η Επιτροπή θα προωθήσει τη χρήση των διαθέσιμων συστημάτων παρακολούθησης, πρόβλεψης και προειδοποίησης.
- Αξιοποίηση των διαρθρωτικών πολιτικών: οι διαρθρωτικές πολιτικές στα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά για τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων. Ιδίως τρεις τομείς διαρθρωτικής πολιτικής είναι πολλά υποσχόμενοι για τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων σε όλους τους τομείς: η βελτίωση του χωροταξικού σχεδιασμού στα κράτη μέλη· η ενσωμάτωση των κλιματικών κινδύνων στον σχεδιασμό και τη συντήρηση υποδομών ζωτικής σημασίας· η σύνδεση των μηχανισμών αλληλεγγύης σε επίπεδο ΕΕ, όπως ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της Ένωσης, το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ και οι διαρθρωτικές επενδύσεις της πολιτικής συνοχής, με επαρκή εθνικά μέτρα ανθεκτικότητας. Τα συστήματα και τα μέσα πολιτικής προστασίας πρέπει να προσαρμοστούν στο μέλλον, μέσω επενδύσεων στη διαχείριση του κινδύνου καταστροφών από την ΕΕ και τα κράτη μέλη, στις ικανότητες αντιμετώπισης και σε εμπειρογνωμοσύνη που μπορούν να αναπτυχθούν γρήγορα σε διασυνοριακό επίπεδο. Έτσι, οι κλιματικοί στόχοι αναμένεται να ενσωματωθούν πλήρως στις διαδικασίες διαχείρισης του κινδύνου καταστροφών.
- Κατάλληλες προϋποθέσεις για τη χρηματοδότηση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή: Ζωτικής σημασίας θα είναι η κινητοποίηση επαρκούς δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης για την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή. Η Επιτροπή προτίθεται να στηρίξει τα κράτη μέλη ώστε να βελτιώσουν και να ενσωματώσουν στις εθνικές δημοσιονομικές διαδικασίες τους την πρόβλεψη κονδυλίων για τους κλιματικούς κινδύνους. Προκειμένου οι δαπάνες της ΕΕ να είναι ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή, η Επιτροπή θα ενσωματώσει πτυχές της κλιματικής προσαρμογής στην υλοποίηση των προγραμμάτων και των δραστηριοτήτων της ΕΕ στο πλαίσιο της αρχής της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης». Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να λαμβάνουν υπόψη τους κλιματικούς κινδύνους όταν περιλαμβάνουν κριτήρια περιβαλλοντικής βιωσιμότητας σε διαδικασίες δημόσιων συμβάσεων, π.χ. μέσω της πράξης για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών.
Από τομεακή άποψη, η Επιτροπή υποβάλλει συγκεκριμένες προτάσεις για δράση σε έξι κύριες ομάδες επιπτώσεων: φυσικά οικοσυστήματα, νερό, υγεία, τρόφιμα, υποδομές και δομημένο περιβάλλον και οικονομία. Η εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας της ΕΕ αποτελεί σημαντικό προαπαιτούμενο για την επιτυχή διαχείριση των κινδύνων σε πολλούς από αυτούς τους τομείς. Στην ανακοίνωση περιγράφονται ορισμένα βασικά μέτρα.
Ενώ η ανακοίνωση εστιάζει στη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ΕΕ δραστηριοποιείται επίσης σε διεθνώς επίπεδο για την αντιμετώπιση των κλιματικών κινδύνων και μεγάλο μέρος της διεθνούς μας χρηματοδότησης για το κλίμα διατίθεται σε μέτρα προσαρμογής. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να μοιράζεται διεθνώς εμπειρίες, γνώσεις και εργαλεία για τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων και να συμπεριλαμβάνει τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων σε διμερείς και πολυμερείς συζητήσεις.
