Δισεκατομμύρια δολάρια κερδίζουν πλούσιες χώρες – ανάμεσα σε αυτές η Ιαπωνία, η Γαλλία κι η Γερμανία – από τα προγράμματα που στόχο έχουν να βοηθήσουν τον αναπτυσσόμενο κόσμο να αντεπεξέλθει στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σύμφωνα με έρευνα του πρακτορείου Reuters.
.
Όπως αποκαλύπτεται τα κέρδη προκύπτουν ως μέρος της δέσμευσης των αναπτυγμένων χωρών να στέλνουν 100 δισ. δολάρια ετησίως σε φτωχότερες χώρες για να τις βοηθήσουν να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και να αντιμετωπίσουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Αναλυτές, ακτιβιστές και πρώην αξιωματούχοι με αρμοδιότητά τους την περιβαλλοντική κρίση κατήγγειλαν στο Reuters ότι μέσω των προγραμμάτων επαναδιοχετεύονται χρήματα στις οικονομίες των πλούσιων χωρών.
Πιο συγκεκριμένα οι εύπορες χώρες έχουν δανείσει τουλάχιστον 18 δισεκατομμύρια δολάρια με επιτόκιο αγοράς: 10,2 δισ. δολάρια χορηγήθηκαν από την Ιαπωνία, 3,6 δισ. δολάρια από τη Γαλλία, 1,9 δισ. δολάρια από τη Γερμανία και 1,5 δισ. δολάρια από τις ΗΠΑ, σύμφωνα με την επισκόπηση του Reuters και της Big Local News (πρόγραμμα δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ). Όπως επισημαίνει το δημοσίευμα, συνήθως δάνεια σχετικά με το κλίμα και οικονομική βοήθεια αυτής της κατηγορίας, συνήθως έχουν χαμηλό ή μηδενικό επιτόκιο.
Ωστόσο, απαιτούνταν από τους αποδέκτες των δανείων να συνεργαστούν με εταιρίες των δανειστριών χωρών για την αγορά υλικών ή υπηρεσιών, με το πρακτορείο ειδήσεων να ανιχνεύει τουλάχιστον 10,6 δισ. δολάρια σε επιχορηγήσεις από 24 χώρες και την Ευρωπαϊκή Ένωση που ζητούσαν τέτοιου είδους «συνεργασίες».
«Η προσφορά δανείων για το κλίμα σε επιτόκια της αγοράς ή ο περιορισμός της χρηματοδότησης με την πρόσληψη εταιρειών σημαίνει ότι τα χρήματα που προορίζονται για τις αναπτυσσόμενες χώρες επιστρέφονται σε πλούσιες», αναφέρει το δημοσίευμα.
Η αναπληρώτρια διευθύντρια του think tank Heinrich-Boll που προωθεί περιβαλλοντικές πολιτικές, Λιάν Σαλατέκ, έκανε λόγο για «καταδικαστέα» πρακτική και πρόσθεσε: «Η παροχή χρηματοδότησης για το κλίμα δεν θα πρέπει να αποτελεί επιχειρηματική ευκαιρία. Θα πρέπει να εξυπηρετεί τις ανάγκες και τις προτεραιότητες των αναπτυσσόμενων χωρών-αποδέκτη».
Συγκεκριμένα, οι χώρες μεσαίου εισοδήματος έλαβαν τα περισσότερα δάνεια για το κλίμα μεταξύ 2015 και 2020, παρότι πολλές αντιμετωπίζουν ήδη ιλιγγιώδες χρέος. Οι αποπληρωμές δανείων μειώνουν τη χρηματοδότηση που μπορούν να δαπανήσουν αυτά τα έθνη για βασικές κοινωνικές υπηρεσίες και μπορεί να περιορίσουν την ικανότητά τους να προετοιμαστούν και να ανταποκριθούν σε ακραία καιρικά φαινόμενα, τόνισαν στο Reuters αναλυτές και αξιωματούχοι.
Επιπλέον, εξήγησαν ότι οι επιχορηγήσεις που απαιτούν από τους αποδέκτες προμήθειες από πλούσιες χώρες είναι λιγότερο επιζήμιες από τα δάνεια με τέτοιους όρους, επειδή δεν απαιτούν αποπληρωμή. Μερικές φορές, όπως είπαν, οι ρυθμίσεις είναι ακόμη και απαραίτητες όταν οι χώρες αποδέκτες δεν διαθέτουν την τεχνογνωσία για την παροχή μιας υπηρεσίας. Αλλά σε άλλες περιπτώσεις, ωφελούν τις οικονομίες των χορηγών εις βάρος των αναπτυσσόμενων χωρών. Αυτό υπονομεύει τον στόχο να ενισχυθούν τα ευάλωτα έθνη να αναπτύξουν ανθεκτικότητα και τεχνολογία για να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή.
«Πολλά από τα υπό όρους δάνεια και επιχορηγήσεις που μελέτησε το Reuters εντάσσονται στη δέσμευση των αναπτυγμένων χωρών να αποστείλουν 100 δισ. δολάρια ετησίως έως το 2020 σε φτωχότερες χώρες που πλήττονται δυσανάλογα από την κλιματική αλλαγή. Η δέσμευση επιβεβαιώθηκε στη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα του 2015. Περίπου 353 δισ. δολάρια καταβλήθηκαν από το 2015 έως το 2020. Το ποσό αυτό περιελάμβανε 189 δισ. δολάρια σε άμεσες πληρωμές από χώρα σε χώρα», αναφέρει το κείμενο.
Περισσότερο από το ήμισυ αυτής της άμεσης χρηματοδότησης – περίπου το 54% – προήλθε με τη μορφή δανείων και όχι επιχορηγήσεων.
Σχετικά με το ζήτημα, ο πρώην εθνικός διευθυντής του Ισημερινού για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, Αντρές Μόγκρο, τόνισε ότι οι χώρες του «παγκόσμιου νότου βιώνουν ένα νέο κύμα χρέους που προκαλείται από τη χρηματοδότηση του κλίματος».
Παράλληλα, σύμφωνα με αρκετούς εκ των αναλυτών που μίλησαν στο Reuters, οι πλούσιες χώρες υπερεκτιμούν τη συνεισφορά τους στη δέσμευση 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων, επειδή ένα μέρος της χρηματοδότησης για το κλίμα επιστρέφει στην πατρίδα τους μέσω αποπληρωμών δανείων, τόκων και συμβάσεων εργασίας.
«Τα οφέλη για τις χώρες δωρητές επισκιάζουν δυσανάλογα τον πρωταρχικό στόχο της υποστήριξης της δράσης για το κλίμα στις αναπτυσσόμενες χώρες», δήλωσε η Ρίτου Μπαραντουάζ, επικεφαλής ερευνήτρια για την κλιματική διακυβέρνηση και χρηματοδότηση στο Διεθνές Ινστιτούτο Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης.
Τα πλούσια έθνη υπερασπίζονται τη χρηματοδότηση
Εκπρόσωποι των κύριων φορέων που διαχειρίζονται τη χρηματοδότηση για το κλίμα για την Ιαπωνία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ανέφεραν πως πριν αποφασιστεί η δανειοδότηση ή επιχορήγηση εξετάζεται το ύψος του χρέους που έχει ήδη συγκεντρώσει η χώρα, προσθέτοντας ότι δίνεται προτεραιότητα στις επιχορηγήσεις στις φτωχότερες χώρες.
Σύμφωνα με το Reuters περίπου το 83% της χρηματοδότησης για το κλίμα στις χώρες με το χαμηλότερο εισόδημα ήταν με τη μορφή επιχορηγήσεων, ωστόσο αυτές οι χώρες έλαβαν κατά μέσο όρο λιγότερο από το ήμισυ της χρηματοδότησης για το κλίμα σε σχέση με τα έθνη υψηλότερου εισοδήματος που έλαβαν κυρίως δάνεια.
«Ένας συνδυασμός δανείων και επιχορηγήσεων διασφαλίζει ότι η δημόσια χρηματοδότηση μπορεί να καταλήξει σε χώρες που τη χρειάζονται περισσότερο, ενώ οι οικονομικά ισχυρότερες χώρες μπορούν να επωφεληθούν από συνθήκες δανείων που είναι καλύτερες από την αγορά», εξήγησε η Χάικε Χεν, διευθύντρια για το Κλίμα, την Ενέργεια και το Περιβάλλον στο Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης της Γερμανίας (χώρα που έχει πραγματοποιήσει 45 δισ. δολάρια σε χρηματοδοτήσεις για το κλίμα).
Παράλληλα, η Άτικα Μπεν Μέιντ, αναπληρώτρια επικεφαλής του τμήματος Κλίματος και Φύσης του Γαλλικού Οργανισμού Ανάπτυξης (AFD) δήλωσε ότι ο οργανισμός προσφέρει στις αναπτυσσόμενες χώρες χαμηλά επιτόκια που κανονικά θα ήταν διαθέσιμα μόνο στις πλουσιότερες χώρες στην ανοιχτή αγορά. Περίπου το 90% της συνεισφοράς των 28 δισ. δολαρίων της Γαλλίας προήλθε με τη μορφή δανείων.
Από την άλλη, εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ είπε ότι τα δάνεια είναι «κατάλληλα και οικονομικά αποδοτικά» για έργα που παράγουν έσοδα. Οι επιχορηγήσεις συνήθως χορηγούνται σε άλλους τύπους έργων σε «κοινότητες χαμηλού εισοδήματος και ευάλωτες στο κλίμα». Επισημαίνεται πως οι Ηνωμένες Πολιτείες παρείχαν 9,5 δισ. δολάρια σε χρηματοδοτήσεις για το κλίμα.
«Θα πρέπει επίσης να τονιστεί ότι οι διατάξεις για τη χρηματοδότηση του κλίματος της Συμφωνίας του Παρισιού δεν βασίζονται στην επανόρθωση για τη ζημιά που προκαλείται από ιστορικές εκπομπές», είπε ο εκπρόσωπος, όταν ρωτήθηκε εάν η είσπραξη επιτοκίων αγοράς και άλλες οικονομικές ανταμοιβές έρχονται σε αντίθεση με το πνεύμα του προγράμματος χρηματοδότησης για το κλίμα.
Η Συμφωνία του Παρισιού δεν αναφέρει ξεκάθαρα ότι τα ανεπτυγμένα έθνη πρέπει να επανορθώσουν για τις ιστορικές εκπομπές. Αναφέρεται στις αρχές της «κλιματικής δικαιοσύνης» και της «ισότητας» και σημειώνει τις «κοινές αλλά διαφοροποιημένες ευθύνες και ικανότητες» των χωρών να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή. Καθιστά σαφές ότι οι ανεπτυγμένες χώρες αναμένεται να παρέχουν χρηματοδότηση για το κλίμα. Αυτό ερμηνεύεται από πολλούς ότι τα πλουσιότερα έθνη έχουν την ευθύνη να βοηθήσουν στην επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με το κλίμα, καθώς διαδραμάτισαν τεράστιο ρόλο στη δημιουργία τους, είπε η Ρέιτζελ Κάιτ, καθηγήτρια Κλιματικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, η οποία διετέλεσε ειδική απεσταλμένη της Παγκόσμιας Τράπεζας για την κλιματική αλλαγή το 2014 και το 2015.
Εντούτοις, η συμφωνία δεν παρείχε επαρκείς λεπτομέρειες, αλλά ανέφερε απλώς πως τα έθνη θα πρέπει να πραγματοποιήσουν χρηματοδότηση για το κλίμα από «μια μεγάλη ποικιλία πηγών, μέσων και καναλιών», χωρίς να προσδιορίζεται ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις επιχορηγήσεις έναντι των δανείων, ούτε απαγορεύει στα πλούσια έθνη να επιβάλλουν όρους επωφελείς για τον εαυτό τους.
«Είναι σαν να πυρπολείς ένα κτίριο και μετά να πουλάς τους πυροσβεστήρες έξω από αυτό», είπε χαρακτηριστικά για την πρακτική ο Μόγκρο, ο οποίος διετέλεσε και αυτός πρώην διαπραγματευτής για το κλίμα της Ομάδας G77 των αναπτυσσόμενων χωρών και της Κίνας.
Τα ευρήματα
Το Reuters και το Big Local News μελέτησαν 44.539 αρχεία χρηματοδότησης για το κλίμα που αναφέρθηκαν στη Σύμβαση Πλαίσιο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), σε διάστημα από το 2015 έως το 2020 από 34 χώρες και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η ανασκόπηση επιβεβαίωσε ότι οι ανεπτυγμένες χώρες συνυπολογίζουν κάποια υπό όρους βοήθεια στη δέσμευσή τους για χρηματοδότηση για το κλίμα 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Όλα αυτά, ενώ οι χώρες προσπαθούν να διαπραγματευτούν έναν νέο, υψηλότερο στόχο χρηματοδότησης για το κλίμα μέχρι το τέλος του έτους. Ο ΟΗΕ υπολόγισε ότι χρειάζονται τουλάχιστον 2,4 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για την επίτευξη των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα, η οποία περιλαμβάνει τη διατήρηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα.
Οι πλούσιες χώρες πιθανότατα πέτυχαν τον ετήσιο στόχο των 100 δισ. δολαρίων για πρώτη φορά το 2022 μέσω άμεσων συνεισφορών από χώρα σε χώρα καθώς και χρηματοδότησης από αναπτυξιακές τράπεζες και ταμεία για το κλίμα. Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι τα πλούσια έθνη διοχέτευσαν τουλάχιστον 164 δισ. δολάρια για τη χρηματοδότηση μέσω πολυμερών ιδρυμάτων μεταξύ 2015 και 2020.
Τουλάχιστον 3 δισεκατομμύρια δολάρια των άμεσων δαπανών κατευθύνθηκαν σε έργα που ελάχιστα βοηθούσαν τις χώρες να μειώσουν τις εκπομπές ή να προστατευθούν από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα του Reuters. Σημαντικά ποσά κατέληξαν σε ένα εργοστάσιο άνθρακα, ένα ξενοδοχείο, καταστήματα σοκολάτας και άλλα έργα με ελάχιστη ή καθόλου σχέση με το κλίμα.
Συγκεκριμένα για την Ιαπωνία
Σχεδόν το 32% όλων των ιαπωνικών δανείων για το περιβάλλον απαιτούσε από τους δανειολήπτες να χρησιμοποιήσουν τουλάχιστον ένα τμήμα του ποσού για να προσλάβουν ιαπωνικές εταιρείες, προκύπτει από τον ΟΟΣΑ. Αυτά τα δάνεια έχουν διοχετεύσει τουλάχιστον 10,8 δισεκατομμύρια δολάρια πίσω στην ιαπωνική οικονομία, σύμφωνα με το Reuters.
Στο πλαίσιο των απαιτήσεων αυτών, η Sumitomo Corp και την Japan Transport Engineering Co εξασφάλισαν τρία συμβόλαια αξίας άνω των 1,3 δισ. δολαρίων για την προμήθεια 648 βαγονιών για ηλεκτροκίνητα έργα σιδηροδρόμων και μετρό στις Φιλιππίνες. Μια αδελφή εταιρεία της Sumitomo, η Sumitomo Mitsui Construction Co, εξασφάλισε δύο συμβόλαια αξίας άνω του 1 δισ. δολαρίων για την κατασκευή κτιρίων σιδηροδρομικής επέκτασης και σταθμών.
Ερωτηθείς από το Reuters σχετικά με τα δάνεια της Ιαπωνίας, ο Κιγιοφούμι Τακασίμα, εκπρόσωπος της Ιαπωνικής Υπηρεσίας Διεθνούς Συνεργασίας (JICA), είπε ότι υπάρχουν πολύ ευνοϊκοί όροι για τους δανειολήπτες και συνήθως περιλαμβάνουν τοπικούς συμβούλους, εργολάβους και εργαζομένους.
