Στο βυθό της Μεσογείου βασιλεύει ένα εκτενές οικοσύστημα από…φυτά και το όνομα αυτού «Ποσειδωνία»! Η Ποσειδωνία σχηματίζει μεγάλα υποθαλάσσια λιβάδια, τα οποία παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της βιοποικιλότητας των θαλασσών. Στα λιβάδια αυτά βρίσκουν σπίτι περισσότερα από 1.400 είδη θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας. Ονομάζεται συχνά "ο πνεύμονας της Μεσογείου" καθώς παράγει επίσης τεράστιες ποσότητες οξυγόνου, απαραίτητες για την υγεία του οικοσυστήματος. Παράλληλα διαδραματίζουν τον ρόλο «καθαριστή» των θαλασσών αιχμαλωτίζοντας μεγάλες ποσότητες πλαστικού. «Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, στη Μεσόγειο αιχμαλωτίζουν έως και 867 εκατ. κομμάτια πλαστικού τον χρόνο» δήλωσε ισπανική ερευνητική ομάδα στην επιθεώρηση Scientific Reports σε σχετική έρευνα του 2021. Στον ελλαδικό χώρο εκτιμάται τα ποσειδώνια λιβάδια παράγουν 24 εκατ. τόνους οξυγόνου ετησίως, ενώ απορροφούν 15 φορές περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα συγκρινόμενα με τα δάση του Αμαζονίου.
Αυτός ο υποθαλάσσιος θησαυρός όμως, κινδυνεύει όπως είναι λογικό, από την ανθρώπινη δραστηριότητα, την κλιματική αλλαγή και κυρίως την ρύπανση των θαλασσών. Στην «γειτονιά» μας, στον Πόρο και τα Μέθανα συγκεκριμένα, υπολογίστηκε πρόσφατα ότι έχουν καταστραφεί τουλάχιστον 117 στρέμματα λιβαδιών. Στην κατεύθυνση λοιπόν της προστασίας της Ποσειδωνίας, το Ίδρυμα Vodafone σε συνεργασία με το Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας & Φυσικής Ωκεανογραφίας (Oceanus Lab) του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, δημιούργησαν το πρόγραμμα «Vodafone Posidonia». Το πρόγραμμα στόχευε στη χαρτογράφηση και προστασία των υποθαλάσσιων δασών Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica) στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο, και την ανάδειξή τους ως έναν από τους σημαντικότερους πνεύμονες της Μεσογείου.
Η Υπεύθυνη του Ιδρύματος Vodafone, Αλεξάνδρα Παπανικολάου, δήλωσε στο ESG Stories σχετικά με το πρόγραμμα: «Ο πυλώνας του Ιδρύματος Vodafone για το περιβάλλον έχει επικεντρώσει τα τελευταία 2 χρόνια όλες μας τις δυνάμεις γύρω από την προστασία της Ποσειδωνίας που απαιτεί άμεση και συντονισμένη δράση. Με το πρόγραμμα Vodafone Posidonia, στοχεύουμε να συμβάλουμε στη διατήρηση της βιοποικιλότητας των ελληνικών θαλασσών και να ενισχύσουμε την επιστημονική γνώση για την προστασία της Μεσογείου. Οι μέχρι στιγμής ολοκληρωμένοι ερευνητικοί κύκλοι του προγράμματος αποτελούν σημαντικά βήματα προς την προστασία και διατήρηση του μοναδικού αυτούς είδους, που βάλλεται ιδιαίτερα από την ανθρώπινη δραστηριότητα».
Το πρώτο στάδιο του προγράμματος ήταν η χαρτογράφηση γύρω απ΄το νησί της Σύρου, υπό την επιστημονική επίβλεψη του Καθηγητή Περιβαλλοντικής και Γεωλογικής Ωκεανογραφίας στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, Γιώργου Παπαθεοδώρου. Στη Σύρο χαρτογραφήθηκαν συνολικά 41,10 τετραγωνικά χιλιόμετρα έκτασης βυθού, βάθους έως περίπου τα 50 μέτρα, και πραγματοποιήθηκαν 30 υποθαλάσσιες λήψεις σε διάφορες περιοχές περιμετρικά του νησιού, συνολικής διάρκειας 9,5 ωρών. Άλλο ένα ενδιαφέρον εύρημα της αποστολής στη Σύρο ήταν ο εντοπισμός της παρουσίας του ξενικού φύκους Caulerpa racemosa σε διάφορες περιοχές περιμετρικά της Σύρου.
Επόμενη «στάση» ήταν ο βυθός της Πάρου και της Αντιπάρου που «βγήκε στην επιφάνεια» μέσα από την υψηλής ανάλυσης και ακρίβειας χαρτογράφηση των υποθαλάσσιων λιβαδιών. Στο πλαίσιο της αποστολής στην Πάρο και την Αντίπαρο, χαρτογραφήθηκαν συνολικά 174,57 τετραγωνικά χιλιόμετρα έκτασης βυθού, βάθους έως 50 μέτρων περίπου, μέσα από 58 υποθαλάσσιες λήψεις, συνολικής διάρκειας 20,3 ωρών, περιμετρικά των νησιών. Παράλληλα, εντοπίστηκαν σημάδια αλλοίωσης και εκτεταμένης υποβάθμισης των λιβαδιών στους κόλπους της Παροικιάς και της Νάουσας, όπου τα λιβάδια έχουν αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από φύκη καθώς και ουλές από την αγκυροβολία σκαφών. Το βαθύτερο λιβάδι με την πιο εντυπωσιακή εικόνα Ποσειδωνίας βρέθηκε στα δυτικά της Αντιπάρου και γύρω από τις νησίδες Δεσποτικό και Στρογγυλό, ενώ εκτεταμένα πεδία εντοπίστηκαν, επίσης, στις νότιες ακτές της Πάρου.
Η διαδικασία των χαρτογραφήσεων ολοκληρώθηκε στις Κυκλάδες με τα νησιά της Μυκόνου, της Δήλου και της Ρήνειας. Στο πλαίσιο της ερευνητικής αποστολής χαρτογραφήθηκε το σύνολο της θαλάσσιας περιοχής των νησιών που αντιστοιχεί σε 109,20 τ.χλμ. έκτασης πυθμένα, φτάνοντας έως περίπου 50μ βάθος νερού. Σύμφωνα με τα χαρτογραφικά ευρήματα και τις 73 υποθαλάσσιες λήψεις, διάρκειας περίπου 14 ωρών, τα λιβάδια Ποσειδωνίας καλύπτουν πάνω 25 χιλιάδες στρέμματα βυθού, τα οποία εκτιμάται ότι παράγουν περισσότερο από 380 εκατομμύρια λίτρα οξυγόνου ανά ημέρα. Το βαθύτερο λιβάδι Ποσειδωνίας βρέθηκε στα βορειοανατολικά της Ρήνειας (42 μ.) και δυτικά της Μυκόνου (44 μ.), ενώ εκτεταμένα πεδία Ποσειδωνίας βρέθηκαν επίσης στις νοτιoδυτικές ακτές της Μυκόνου και στις ανατολικές ακτές της Ρήνειας. Παράλληλα, εντοπίστηκαν σημάδια αλλοίωσης των λιβαδιών εξαιτίας αγκυροβόλησης κοντά στα λιμάνια και σε τουριστικές παραλίες της Μυκόνου, ενώ βρέθηκαν περιοχές με μεγάλη συγκέντρωση απορριμμάτων, ανοικτά των τουριστικών παραλιών και στο στενό Δήλου – Ρήνειας.
Τον Ιούλιο του 2024 διενεργήθηκε πόντιση υποθαλάσσιου παρατηρητηρίου Ποσειδωνίας στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (ΕΘΠΖ), στον κόλπο του Λαγανά, υπό την επιστημονική επίβλεψη του Καθηγητή Γιώργου Παπαθεοδώρου. Πρόκειται για ένα καινοτόμο υποβρύχιο παρατηρητήριο μεγάλων τεχνολογικών δυνατοτήτων που αναβαθμίζει ιδιαίτερα τις θαλάσσιες έρευνες σχετικά με την Ποσειδωνία αλλά και ευρύτερα. Το παρατηρητήριο περιλαμβάνει ελαφρύ ερευνητικό εξοπλισμό παρακολούθησης του ενδημικού φυτού της Μεσογείου, σύστημα οπτικής καταγραφής 360ο με υψηλής τεχνολογίας κάμερα, αισθητήρες IoT μέτρησης περιβαλλοντικών παραμέτρων και ένα υδρόφωνο για την καταγραφή του θαλάσσιου θορύβου. Τα χαρτογραφικά ευρήματα από τον Λαγανά Ζακύνθου σχετικά με την έκταση και τα χαρακτηριστικά της Ποσειδωνίας στην περιοχή προστίθενται στα ευρήματα των ερευνητικών αποστολών του προγράμματος που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα σε περιοχές του Αιγαίου, αποκαλύπτοντας 97 χιλιάδες στρέμματα λιβαδιών. Στο τέλος του ίδιου μήνα, η ερευνητική ομάδα συναντήθηκε με τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργεια, Θόδωρο Σκυλακάκη, ώστε να παραδοθούν τα ευρήματα των χαρτογραφήσεων στο Υπουργείο.
Με την ολοκλήρωση του δυναμικού προγράμματος της Vodafone με το Oceanus Lab, σηματοδοτήθηκε η ανάδειξη της Ποσειδωνίας σε βασικό οικολογικό «πνεύμονα», ενώ σήμερα, όλες οι πληροφορίες είναι ελεύθερα προσβάσιμες στην ιστοσελίδα https://posidonia.vodafone.gr/ . Εκεί θα βρείτε και την πλατφόρμα Citizen Science που αποτελεί βασικό κόμβο της πρωτοβουλίας Vodafone Posidonia. Οι χρήστες της πλατφόρμας μπορούν να ενημερώνονται για την πρόοδο των χαρτογραφικών αποστολών και να απολαύσουν με τη δύναμη του Vodafone 5G Network τη μαγεία του βυθού, μέσα από μοναδικές εικόνες από το υποβρύχιο παρατηρητήριο του Vodafone Posidonia. Παράλληλα, θα μπορούν και οι ίδιοι να συμμετέχουν στην έρευνα για τη διάσωση της Ποσειδωνίας, με την ανάρτηση του δικού τους φωτογραφικού υλικού και των τοποθεσιών όπου συναντούν λιβάδια, συμπληρώνοντας τον πρώτο, μεγάλο χάρτη της Ποσειδωνίας στις ελληνικές θάλασσες.