Ο Κάρτερ διατέλεσε πρόεδρος μόνο για μία θητεία, από το 1977 έως το 1981, όπου και τον διαδέχθηκε ο Ρήγκαν. Η μη επανεκλογή του Κάρτερ σχετίζεται κατά πολλούς σε λάθος χειρισμούς του Κάρτερ κατά τη διάρκεια της πετρελαϊκής κρίσης του 1979, αλλά και στην διαχείριση της ομηρίας 53 Αμερικάνων πολιτών στην πρεσβεία της Τεχεράνης από εξεγερμένους Ιρανούς φοιτητές. Ωστόσο, ο Κάρτερ περνάει σήμερα στην ιστορία ως ένας Πρόεδρος που αγάπησε και πάλεψε έμπρακτα για την Αμερική, με σημαντικές ειρηνευτικές κινήσεις, πρωτοπόρες δράσεις για το περιβάλλον, και ουσιώδεις παρεμβάσεις στους τομείς της υγείας και της κοινωνικής ισότητας, όχι μόνο κατά τη θητεία του, αλλά-κυρίως μάλλον-μετά από αυτήν. Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι ο μόνος Πρόεδρος των ΗΠΑ που βραβεύτηκε με Νόμπελ Ειρήνης αφότου άφησε το αξίωμα του, το 2002. Συχνά οι δημοσιογράφοι, τον χαρακτήριζαν ως «καλύτερος πρώην πρόεδρος απ’ ότι όταν ήταν πρόεδρος», πράγμα που παραδεχόταν και ο ίδιος, ενώ είχε πει χαρακτηριστικά πως το αγαπημένο του σκίτσο από το περιοδικό The New Yorker ήταν ένα παιδί που έλεγε «Μπαμπά, θέλω να γίνω πρώην πρόεδρος».
Ο Κάρτερ και η Αλάσκα
Κατά την προεδρία του κρέμασε στο Οβάλ γραφείο έναν χάρτη της Αλάσκας στο Οβάλ Γραφείο. Η κίνηση αυτή μόνο τυχαία δεν ήταν, μιας και η Αλάσκα έμελλε να γίνει ο τόπος στον οποίον θα άφηνε το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό του αποτύπωμα, ορίζοντας το 1978, 56 εκατομμύρια στρέμματα ως ομοσπονδιακά προστατευόμενα βάσει του νόμου περί αρχαιοτήτων του 1906. Η κίνηση αυτή ουσιαστικά ήταν «ματ» για την προστασία της Αλάσκας, η οποία φιλοξενεί μερικά από τα μεγαλύτερα τμήματα ανέγγιχτης άγριας φύσης, αφού απαγορεύτηκαν οι επενδύσεις που θα μπορούσαν να διαβρώσουν το φυσικό περιβάλλον.
Παρά την ήττα του στις εκλογές του 1980, ο Κάρτερ άσκησε επιτυχώς πιέσεις στο Κογκρέσο εκείνο το έτος για να περάσει την Πράξη για τη διατήρηση των Εθνικών Ενδιαφερόντων της Αλάσκας (ANILCA). Ο νόμος-ορόσημο προστάτευσε περισσότερα από 100 εκατομμύρια στρέμματα γης της Αλάσκας, συμπεριλαμβανομένων εθνικών πάρκων και εθνικών μνημείων. Πολιτικοί και περιβαλλοντολόγοι της Αλάσκας μάχονταν για μία από αυτές τις τοποθεσίες, το Εθνικό Καταφύγιο Άγριας Ζωής Izembek, για περισσότερες από τρεις δεκαετίες μέχρι την μεσολάβηση του Κάρτερ.
Οι κάτοικοι του King Cove, μιας απομακρυσμένης πόλης στο νότιο άκρο της χερσονήσου της Αλάσκας, αργότερα επεδίωξαν να ανταλλάξουν γη για να κατασκευάσουν έναν δρόμο μέσα από το καταφύγιο. Οι νομοθέτες της Αλάσκας σε τοποθέτησή τους, δήλωσαν ότι ο δρόμος θα παρέχει μια ασφαλή διαδρομή σε κακές καιρικές συνθήκες για ιατρικές εκκενώσεις προς το πλησιέστερο περιφερειακό αεροδρόμιο, ενώ οι περιβαλλοντολόγοι αντέτειναν ότι θα κατακερματίσει κρίσιμα ενδιαιτήματα για μεταναστευτικά πουλιά, αρκούδες, καριμπού και άλλα είδη άγριας ζωής.
Τα πρώτα φωτοβολταϊκά του Λευκού Οίκου και η ίδρυση του Υπουργείου Ενέργειας
Η περιβαλλοντική ατζέντα του Κάρτερ επεκτάθηκε και στους χώρους του Λευκού Οίκου, όπου μείωσε την χρήση καλοριφέρ και εγκατέστησε 32 φωτοβολταϊκά πάνελ στο πλαίσιο της προσπάθειάς του να εξοικονομήσει ενέργεια και να περιορίσει την εξάρτηση της Αμερικής από τα ορυκτά καύσιμα.
«Σε μια γενιά από τώρα, αυτή η ηλιακή θερμάστρα μπορεί είτε να φαίνεται ένα περίεργο μουσειακό κομμάτι, ένα παράδειγμα ενός δρόμου που δεν ακολουθήθηκε, είτε μπορεί να είναι ένα μικρό μέρος μιας από τις μεγαλύτερες και πιο συναρπαστικές περιπέτειες στις οποίες ηγήθηκε ποτέ ο αμερικανικός λαός», δήλωσε ο Κάρτερ στην τελετή εγκαινίων των ηλιακών πάνελ το 1979.
Για την ιστορία, ο Ρόναλντ Ρέιγκαν θα αφαιρούσε αργότερα τους ηλιακούς συλλέκτες και ο Μπαράκ Ομπάμα θα τοποθετούσε νέους μια γενιά αργότερα. Μια όμως από τις σημαντικότερες πολιτικές κινήσεις του Κάρτερ ήταν η υπογραφή νομοσχεδίου για τη δημιουργία του Υπουργείου Ενέργειας, το οποίο από μια νεοσύστατη υπηρεσία εξελίχθηκε στο σημερινό εκτεταμένο δίκτυο σχεδόν 14.000 υπαλλήλων στα κεντρικά γραφεία στην Ουάσιγκτον και σε 17 εθνικά εργαστήρια σε όλη τη χώρα.
Ο Κάρτερ πρότεινε επίσης πιστώσεις έως και 2.000 δολαρίων για αγορά ηλιακών συλλεκτών με σκοπό θέρμανση του ζεστού νερού των αμερικάνικων νοικοκυριών. Παράλληλα έθεσε ως στόχο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να αποτελέσουν το 20% του ενεργειακού μείγματος της χώρας μέχρι το 2000. Αυτά, τη στιγμή που οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελούσαν τότε μόλις το 7% του μίγματος, σύμφωνα με τη Διοίκηση Πληροφοριών Ενέργειας των ΗΠΑ.
Οι κινήσεις αυτές προέκυψαν αφενός από την προσήλωση του Κάρτερ στην περιβαλλοντική προστασία, αφετέρου από την επιθυμία του Κάρτερ να μειώσει την εξάρτηση της Αμερικής από το ξένο πετρέλαιο μετά το εμπάργκο του 1973. Το ενεργειακό του σχέδιο δεν κατάφερε τελικά να περάσει από το Κογκρέσο, και η δεύτερη μεγάλη πετρελαϊκή κρίση το καλοκαίρι του 1979, έπληξε ανεπανόρθωτα τα ποσοστά αποδοχής του, κάτι που οδήγησε και στην τελική ήττα του από τον Ρέηγκαν το ’81.
Η προστασία των αμερικανικών ποταμών
Ο Κάρτερ αντιτάχθηκε σθεναρά στα ομοσπονδιακά έργα υδάτων, ερχόμενος σε ρήξη και με μέλη του κόμματός του που τα υποστήριζαν. Το σκεπτικό του ήταν ότι η ανέγερση φραγμάτων σε όλη την αμερικανική Δύση θα έβλαπτε την υγεία των ποταμών. Ο Υπουργός Εσωτερικών του Κάρτερ, Cecil D. Andrus, αρχικά εξόργισε πολλούς στο Καπιτώλιο, προτείνοντας να σταματήσουν 19 τρέχοντα ομοσπονδιακά έργα ύδρευσης. Αργότερα επέκτεινε τον κατάλογο για να στοχεύσει 32 έργα του Γραφείου Εγγείων Βελτιώσεων του Υπουργείου Εσωτερικών και του Σώματος Μηχανικών του Στρατού των ΗΠΑ.
Η πρόταση, η οποία έγινε γνωστή ως «λίστα επιτυχίας», ενθουσίασε τους οικολόγους. Αλλά προκάλεσε οργή μεταξύ των δυτικών νομοθέτων οι οποίοι ήλπιζαν να δουν τα ομοσπονδιακά κονδύλια να ρέουν σε έργα στις πολιτείες τους.
«Προκάλεσε πολιτική εξέγερση στη Δύση και οδήγησε σε δύο χρόνια συζητήσεων στο Κογκρέσο», θυμήθηκε σε συνέντευξή του ο Bruce Babbitt, ο οποίος ήταν τότε Δημοκρατικός κυβερνήτης της Αριζόνα.
Το Κογκρέσο τελικά απέρριψε μεγάλο μέρος της πρότασης του Κάρτερ. Αλλά κάποια από αυτά προχώρησαν στο πλαίσιο ενός συμβιβασμού που περιέκοψε τη χρηματοδότηση 18 έργων και τροποποίησε άλλα πέντε.
Ο Tom Kiernan, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ομάδας υπεράσπισης American Rivers, δήλωσε ότι ο Carter ήταν «πολύ μπροστά από την εποχή του» αναγνωρίζοντας τις απειλές για τα ποτάμια της χώρας, τα οποία τώρα στερεύουν από μια μεγάλη ξηρασία που προκαλείται από την αλλαγή του κλίματος.
«Ήταν κατά κάποιο τρόπο ο αρχικός πρωταθλητής των ποταμών αυτής της χώρας», δήλωσε ο Kiernan. «Ακόμα και τότε, η πολιτική ήταν σκληρή. Ήταν ένα άθλημα μάχης, αν θέλετε, και εκείνος υπερασπίστηκε τα ποτάμια».
Τελευταία χρόνια
Ο Κάρτερ πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του εξερευνώντας την γενέτειρά του, την Τζόρτζια, ψαρεύοντας, παρατηρώντας πουλιά και απολαμβάνοντας από άλλο «πόστο» τους φυσικούς πόρους για την προστασία των οποίων μαχόταν σε όλη του τη ζωή. Ακόμη και στις αρχές της δεκαετίας του '90, αυτός και η σύζυγός του, Ρόζαλιν, πήγαιναν για ψάρεμα στο ράντσο του ιδρυτή του CNN, Τεντ Τέρνερ, κάθε καλοκαίρι.
Στα απομνημονεύματά του «An Outdoor Journal: Adventures and Reflections», το 1988, ο Κάρτερ αναλογιζόταν τη σημασία της φύσης στη ζωή του και την ανάγκη διατήρησής της για τις μελλοντικές γενιές: «Ποτέ δεν ήμουν πιο ευτυχισμένος, πιο αναζωογονημένος, πιο γαλήνιος, ξεκούραστος, εμπνευσμένος και με επίγνωση του μεγαλείου του σύμπαντος και Θεού από ό,τι όταν βρίσκομαι σε ένα φυσικό περιβάλλον που δεν έχει αλλάξει πολύ από όταν το έφτιαξε Εκείνος».