Η Ευρώπη βγαίνει ξανά στην πρώτη γραμμή. Μετά την έντονη συζήτηση Τραμπ και Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο στις 28 Φεβρουαρίου, η πλήρως αλαζονική στάση του νέου Αμερικάνου Προέδρου έδωσε στην Ε.Ε. το καταλυτικό μήνυμα της άμεσης ανάγκης επανεξοπλισμού. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μετά από αυτό έδειξαν να συσπειρώνονται γύρω από τον Ζελένσκι, υποσχόμενοι εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ για στήριξη. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι πρόκειται για μια «στιγμή καμπής».
.
Οι διαδικασίες κύλησαν γρήγορα, με τη Σύνοδο στο Λονδίνο, την Κυριακή 2 Μαρτίου, στην οποία δημιουργήθηκε η «συμμαχία των πρόθυμων» για υποστήριξη της Ουκρανίας, χωρίς όμως κατάστρωση συγκεκριμένου στρατηγικού σχεδίου, παρά μόνο ανάδειξη ενός κύριου σημείου ότι «η Ουκρανία δεν είναι μόνη». Τέσσερις μέρες μετά, στις 6 Μαρτίου, συγκλήθηκε έκτακτο Ειδικό Συμβούλιο Κορυφής, το οποίο εξέπεμψε δύο ισχυρά μηνύματα τόσο προς τις ΗΠΑ όσο και στη Ρωσία, πρώτον ότι η Ευρώπη αρχίζει τον επανεξοπλισμό της και δεύτερον ότι υπάρχει και άλλο πλαίσιο λύσεως εκτός αυτού που προωθούν μονομερώς οι ΗΠΑ και η Ρωσία.
Μ΄αυτό το φόντο συνομιλιών λοιπόν, στελέχη της αμυντικής βιομηχανίας, πολιτικοί και ανώτεροι τραπεζίτες ζητούν σήμερα άμεση αναθεώρηση κανονισμών και εσωτερικών διαδικασιών ώστε να διευκολυνθούν οι τράπεζες στη γρήγορη διοχέτευση κεφαλαίων στην αμυντική βιομηχανία. To μόνιμο «παράπονο» άλλωστε των βιομηχανιών της Ε.Ε. είναι ότι η πληθώρα κανονισμών καθυστερεί πάντα τα έργα, γεγονός που στο συγκεκριμένο ζήτημα θα μπορούσε να αποβεί μοιραίο με ενεργό ακόμα το εμπόλεμο μέτωπο της Ουκρανίας.
«Πολλές αμυντικές εταιρείες αντιμετώπισαν προβλήματα με απλά πράγματα, όπως το να αποκτήσουν τραπεζικό λογαριασμό», δήλωσε ο Florian Seibel, συνιδρυτής της Quantum Systems, κατασκευάστριας εταιρείας μη επανδρωμένων αεροσκαφών επιτήρησης που δραστηριοποιείται στην Ουκρανία. «Σε επίπεδο εργασίας το προσωπικό της τράπεζας θα πει “φυσικά και πρέπει να χρηματοδοτήσουμε αυτό το αμυντικό έργο”. Αλλά στη συνέχεια η συμφωνία μπλοκάρεται, καθώς αντιβαίνει σε κάποιον εσωτερικό κανόνα».
Η ραγδαία τροπή των γεγονότων αιφνιδίασε τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Ο κλάδος έχει συνηθίσει να αντιμετωπίζει τους κατασκευαστές όπλων ως πρόκληση για τη φήμη τους, λόγω των κανόνων που έχουν σχεδιαστεί για την απομάκρυνση των πελατών υψηλού κινδύνου ή για την αποθάρρυνση της χορήγησης δανείων σε τομείς που συγκρούονται με το ESG.
«Εάν δεν κινηθούν ορισμένοι απτοί μοχλοί, η Ευρώπη θα δυσκολευτεί να χρηματοδοτήσει ένα νέο κύμα ανάπτυξης της άμυνας», δήλωσε ο Φαμπρίτσιο Καμπέλι, ανώτατο στέλεχος του μεγαλύτερου δανειστή της Γερμανίας, της Deutsche Bank AG, σε πρόσφατο συνέδριο στη Φρανκφούρτη. Η Ευρώπη θα πρέπει να «απλοποιήσει και να εναρμονίσει» ορισμένους από τους ορισμούς της βιώσιμης χρηματοδότησης για να καταστήσει την άμυνα έναν «πιο τραπεζικό» τομέα, δήλωσε ο Καμπέλι.
Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η πρόοδος φαίνεται να είναι αργή.
Ο Patrick Schneider-Sikorsky, εταίρος στο NATO Innovation Fund, δήλωσε ότι έχει δει πολλά παραδείγματα που δείχνουν ότι η πολιτική διάθεση δεν έχει ακόμη διεισδύσει στις τράπεζες. Σε πρόσφατη έκθεσή του, το NIF διαπίστωσε ότι οι εταιρίες του κλάδου της άμυνας εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ένα «σημαντικό εμπόδιο» όταν αναζητούν χρηματοδότηση από τον ιδιωτικό τομέα, καθώς τόσο οι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων όσο και οι τράπεζες επικαλούνται περιορισμούς ESG που επισημαίνουν ότι οι κατασκευαστές όπλων αντιμετωπίζονται ως «μετοχές αμαρτίας».
Η Sofie Jensen, εταιρική δικηγόρος στη δανική δικηγορική εταιρεία Kromann Reumert, δήλωσε ότι οι νεοφυείς επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν μια σειρά από κανόνες για τους οποίους δεν είναι προετοιμασμένες. «Βλέπουμε πολλές μικρότερες και μεσαίες εταιρείες που αρχίζουν να εισέρχονται σε αυτόν τον κλάδο και παλεύουν με τα ρυθμιστικά εμπόδια», δήλωσε. Η Morningstar DBRS ανέφερε, επίσης, σε πρόσφατη έκθεσή της ότι η Ευρωπαϊκή Ταξινομία δημιουργεί επίσης εμπόδια για τις αμυντικές εταιρείες.
Καθώς όμως η Ευρώπη αγωνίζεται να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια ακμάζουσα αμυντική βιομηχανία, η εικόνα στις ΗΠΑ είναι πολύ διαφορετική. Από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, οι μεγαλύτεροι πάροχοι ομολόγων και κοινοπρακτικών δανείων στην αμυντική βιομηχανία είναι όλες αμερικανικές τράπεζες, σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε το Bloomberg.
Η JPMorgan Chase & Co. ηγείται του πίνακα κατάταξης του Bloomberg, έχοντας παράσχει περισσότερα από 28 δισεκατομμύρια δολάρια κατά την περίοδο αυτή, σύμφωνα με τα στοιχεία. Ακολουθούν οι Bank of America Corp., Citigroup Inc., Wells Fargo & Co., Goldman Sachs Group Inc. και Morgan Stanley. Η ευρωπαϊκή τράπεζα με την υψηλότερη κατάταξη είναι η BNP Paribas SA, στην ένατη θέση, σύμφωνα με τα στοιχεία.
Εκπρόσωποι της Deutsche Bank και της Commerzbank AG δήλωσαν ότι τα στοιχεία δεν αντικατοπτρίζουν μεγάλα μερίδια της χρηματοδότησης που γίνεται στην Ευρώπη, όπου τα δάνεια τείνουν να κατανέμονται απευθείας σε μικρότερες και μεσαίες επιχειρήσεις. Η Commerzbank κατέχει μια «δυσανάλογα ισχυρή» θέση στον αμυντικό τομέα της Ευρώπης, δήλωσε ο εκπρόσωπος του δανειστή.
Και καθιερωμένες εταιρείες όπως η Rheinmetall AG, των οποίων οι τραπεζικές σχέσεις προϋπήρχαν των κανόνων ESG, δεν έχουν μεγάλη δυσκολία πρόσβασης σε χρηματοδότηση.
Για τις μικρότερες εταιρείες, ωστόσο, εξακολουθεί να είναι ένας δύσκολος αγώνας.
Είναι «ένα τεράστιο ζήτημα στην Ευρώπη που βλέπω ότι οι αμερικανικές νεοφυείς επιχειρήσεις δεν αντιμετωπίζουν», δήλωσε ο Jan-Hendrik Boelens, πρώην συνάδελφος του Seibel στην Quantum Systems, ο οποίος πρόσφατα ίδρυσε τη δική του εταιρεία, την Alpine Eagle. Η εταιρεία χρησιμοποιεί αεροσκάφη και τεχνολογία για την αναχαίτιση μη επανδρωμένων αεροσκαφών. «Ακόμα παλεύουμε με τις τράπεζες», είπε.
Ο Boelens λέει ότι του έχουν παραδοθεί ερωτηματολόγια από ευρωπαϊκές τράπεζες στα οποία του ζητείται να επιβεβαιώσει ότι δεν εργάζεται σε επιχείρηση που δεν συμμορφώνεται με το ESG, μια κατηγορία που βάζει την άμυνα στην ίδια κατηγορία με το πορνό. Είναι «το ίδιο πράγμα για την τράπεζα», δήλωσε.
Οι κορυφαίοι πολιτικοί της Γερμανίας, εν τω μεταξύ, έχουν καταστήσει σαφές ότι πιστεύουν ότι οι τράπεζες πρέπει να κάνουν περισσότερα. Ο υπουργός Οικονομικών Joerg Kukies πρότεινε δημοσίως να δώσουν οι τράπεζες λιγότερη βαρύτητα στα πρότυπα ESG και να δράσουν ενεργότερα για την υποστήριξη των αμυντικών εταιριών.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων εξετάζει τώρα το ενδεχόμενο να διευρυνθεί η εντολή της, ώστε να έχει μεγαλύτερη ευχέρεια να χρηματοδοτεί στρατιωτικά έργα. Και η κρατική αναπτυξιακή τράπεζα της Γερμανίας, η KfW, πρόκειται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αύξηση των αμυντικών δαπανών.
«Οι αμυντικές εταιρείες μπορούν να υποβάλουν αίτηση για χρηματοδότηση που παρέχεται από τα γενικά προγράμματα της KfW», ανέφερε ο δανειστής σε απάντηση που έστειλε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σε ερωτήσεις. «Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση μπορεί ανά πάσα στιγμή να πραγματοποιήσει επενδύσεις σε αμυντικές εταιρείες μέσω κατανομών, οι οποίες θα πραγματοποιούνται από την KfW».
Ο Seibel από την Quantum Systems λέει ότι βλέπει τώρα τα πρώτα σημάδια αλλαγής στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Πρόσφατα ίδρυσε την Stark Defense, μια άλλη νεοφυή επιχείρηση με έδρα το Μόναχο, η οποία κατασκευάζει μη επανδρωμένα αεροσκάφη καμικάζι - μη επανδρωμένα αεροσκάφη σχεδιασμένα για να επιτίθενται. Γρήγορα προσέλκυσε υποστήριξη από επιχειρηματικά κεφάλαια.
Μέχρι πρόσφατα, «μόνο λίγες τράπεζες όπως η Commerzbank ήταν ανοιχτές για επιχειρήσεις», δήλωσε ο Seibel. Μόλις τις τελευταίες μέρες αρχίζουν κι άλλες «να είναι πιο ανοιχτές στην παροχή χρηματοδότησης για την άμυνα» όπως υπογράμμισε.
